Het Berken-huisje in de Genneper Parken

Raadsvragen: Het Berken-huisje in de Genneper Parken

Update: met antwoorden college B&W (24 november 2009)

Er is in de media de laatste weken nogal wat aandacht voor het ‘Berken-huisje’, zoals het voormalig woonhuis en tevens atelier van kunstenaar Pierre Jacobs is genoemd. Liggend in de Genneper Parken is het een rustig en vertrouwd gezicht, dat veel Eindhovenaren kunnen en zullen herkennen. Het gerucht gaat dat het knusse huisje – nu de laatste bewoonster Sientje Jacobs overleden is – gesloopt gaat worden. Dit omdat het een tijdelijk optrekje zou zijn geweest uit de vijftiger jaren van de vorige eeuw.

Maar ook … omdat de Gemeente Eindhoven nu de Genneper Parken wil gaan herindelen. Een erg vreemde gedachte, omdat met een herindeling van de Genneper Parken veel culturele geschiedenis en gedachten verloren gaan. Want juist het samenspel van natuur, agrarische activiteiten en eeuwenlange bewoning zijn voor de Genneper Parken karakteristiek en maken dat Gennep een gehucht is midden in de stad – wat men normaal gesproken enkel zou aantreffen in afgelegen plattelandsgebieden. Kenmerkend hiervoor zijn juist die sporen uit een vervlogen verleden, zoals de aloude telefoonpalen én het Berken-huisje.

De zoon van het echtpaar Willie Jacobs wil het kunstenaarshuisje graag in haar oorspronkelijke staat behouden. Als open atelier, als een oase van rust, midden in het groen van de weilanden, die in de vorige eeuw een normaal gezicht waren in onze stad. Vele Eindhovenaren en voormalige bewoners van deze stad delen de mening van Willie om via een burgerinitiatief het huisje een nieuwe bestemming te geven. Een bestemming die past in de geschiedenis van het 62 jaar oude huisje. Dit niet alleen uit emotionele gedachten, maar meer ook omdat Eindhoven – door ondoordacht handelen met het vele gesloop in deze stad – al zo weinig herkenbare plaatsen heeft overgehouden. Dit huisje heeft zo haar eigen geschiedenis. Bij binnenkomst in het overvolle huisje, met bijzondere spreuken op elke binnendeur bekruipt je het gevoel – en niet bij mij alleen – dat de tijd daar 60 jaar heeft stilgestaan.

Zaterdag 31 oktober heb ik nogal wat tijd doorgebracht in- en om het Berken-huisje en daar veel mensen ontmoet en gesproken. Niet allemaal woonden zij nog in Eindhoven, maar toch hebben zij de moeite genomen om naar de Genneper Parken af te reizen! Allemaal hebben zij een handtekening gezet om het huisje voor sloop te behoeden en deelden zij de mening van zoon Willie Jacobs om een herbestemming aan het huisje te geven. Niet een uitgezonderd, waren alle bezoekers fel gekant tegen afbraak van (weer) een stukje Eindhovense geschiedenis, wat ook uit het feit blijkt dat velen het huisje nomineerden als kandidaat voor ‘Eindhovens Trots’. Mijn fractie denkt unaniem dat wij de Eindhovense burgers niet mogen teleurstellen.

In de ‘Nota van toelichting van de structuurvisie Genneper Parken en het Cultuurbeleid Genneper Parken’, vastgesteld door burgemeester en wethouders van Eindhoven op 2 december 2003, wordt het huisje met haar geschiedenis diverse keren genoemd. Op bladzijde 51 valt het volgende te lezen:

Het landschap met al zijn cultuurhistorische, vooral negentiende en twintigste eeuwse relicten en littekens kan daarbij worden benaderd als een openluchtmuseum in situ en dienen als uitgangspunt voor verdere ontwikkeling. Als eigentijdse voortzetting van een locale traditionele kunstcomponent (kunstschilder Jacobs) zal de kunstenaar in dit gebied vanuit een landschapsfilosofische benadering een ondersteunende rol kunnen vervullen om de identiteit van het gebied op eigen, subtiele wijze uit te drukken.

Zoals eerder opgemerkt is Gennep een authentiek bewaard gebleven gehucht en spreekt de Nota daarom terecht van een ‘openluchtmuseum in situ’. Op bladzijde 98 van de Nota wordt het Berken-huisje zelfs genoemd als een pand met ‘historische betekenis’:

Overige panden van historische betekenis:

houten bungalow, Tongelreeppad 2, bewoond; een 'tijdelijke' optrek van landschapsschilder Jacobs uit de jaren zestig van de twintigste eeuw. Een pand met een lokaal-cultureel interessante bewonersgeschiedenis uit het oogpunt van de relatie met de stad, het pre-BKR tijdperk en 'de kunstenaar op het platteland'. Het houten huisje als 'mikrokosmos' is een typisch voorbeeld van tijdelijke woonvormen, zoals die na de Tweede Wereldoorlog ontstonden;

De geschiedenis verhaalt verder dat ook Vincent van Gogh de Genneper Watermolen – op steenworp afstand van het Berken-huisje – op het doek heeft vereeuwigd, zoals te lezen is op blz. 105 van de Nota:

De kunstenaar heeft van oudsher een functie in het landschap, ook binnen Genneper Parken. In dit verband kan worden gewezen op het houten huisje /atelier van kunstenaar Jacobs en op diverse kunstenaars, die de Genneper watermolen in beeld hebben gebracht, onder wie Vincent van Gogh.

De voor kunstenaars inspirerende invloed die van deze omgeving uitgaat mag dus duidelijk zijn – niet voor niets bestond eind jaren veertig zelfs het plan om rond de Genneper Watermolen een sprookjespark te realiseren, waarvoor Anton Pieck de ontwerpen al had gemaakt. Dat dit park uiteindelijk niet in Eindhoven maar in Kaatsheuvel kwam is bekend, maar het Berken-huisje ademt wel de nostalgische en romantische sfeer die van de Genneper Parken een sprookje binnen de moderne stad maakt. Als wij dat nu afbreken hebben wij over enkele jaren (weer) spijt daar niet beter over te hebben nagedacht.

Dat brengt mij tot de volgende vragen:

1. Zijn de berichten over afbraak en een herindeling van de Genneper Parken, zoals zij de laatste weken in de media hebben gestaan juist?

2. Is het juist dat de Gemeente Eindhoven het park wil gaan herindelen?

3. Is het juist dat de Gemeente Eindhoven het huisje dan wil gaan slopen?

4. Vindt het college het verstandig om een ‘herindeling’ van de Genneper Parken door te laten gaan en daarmee wederom een stukje geschiedenis van Eindhoven te laten verdwijnen?

5. Is de Gemeente Eindhoven bereid om het huisje voor sloop te behoeden en daar een nieuwe bestemming aan te geven die past in de geschiedenis van het huisje en ook past in de geschiedenis van de Genneper Parken?

6. Binnen in het huisje staat de klok al meer dan 60 jaar stil. Is het college bereid om de beslissing tot herindeling en daarmede de sloop van het huisje ook een aantal jaren terug te draaien?

7. Klopt het bericht – zoals te horen was in het radioverslag op Omroep Brabant – dat de gebiedsbeheerder van de Genneper Parken aanvankelijk enthousiast was over een nieuwe bestemming, maar kort daarna 180 graden is gedraaid in diens mening?

Zo ja, om welke redenen?

8. Deelt u onze mening dat – zoals ook gesteld in de Nota – de Genneper Parken gezien kunnen worden als een ‘openluchtmuseum in situ’ waarin historische elementen zoals de telefoonpalen en het Berken-huisje beeldbepalende elementen zijn?

9. Van Willie Jacobs heb ik begrepen dat hij voornemens is om de gemeenteraad uit te nodigen voor een werkbezoek, zodat men niet alleen de koffie maar ook de bijzondere sfeer van het huisje kan proeven. Is de portefeuillehouder bereid hier gehoor aan te geven? Zo ja? Kunt u dat dan alvast regelen?

Namens de fractie van de Lijst Pim Fortuyn Eindhoven

Rudy Reker, fractievoorzitter

1 november 2009

 












 

Antwoord van burgemeester en wethouders

1. Zijn de berichten over afbraak en een herindeling van de Genneper Parken, zoals zij de laatste weken in de media hebben gestaan juist?

In grote lijnen beschouwd is de bedoelde berichtgeving in de media juist. Van een herindeling is echter geen sprake (zie ook reactie op vraag 2)

2. Is het juist dat de gemeente Eindhoven het park wil gaan herindelen?

Een herindeling is niet aan de orde. Naar aanleiding van de ontwikkeling en bouw van de Fontys Sporthogeschool is, conform de Structuurvisie Genneper Parken 2004 (vastgesteld door raad in 2004), een masterplan (landschappelijk inrichtingsplan) deelgebied zuid-oost in voorbereiding.

3. Is het juist dat de gemeente Eindhoven het huisje dan wil gaan slopen?

Beoogd wordt om vooral de landschappelijke kwaliteit te verbeteren. In onderdeel 4 van paragraaf 9.2 van de door ons college op 2 december 2003 vastgestelde Nota van toelichting bij de structuurvisie is verwoord dat in stand houden van het kunstenaarshuisje in eerste instantie is toegestaan en dat bij beëindiging van het gebruik als kunstenaarshuisje sloop dient te volgen en de betreffende ruimte kan worden gebruikt volgens de mogelijkheden en beperkingen van zone 2 van de structuurvisie (agrarisch gebied met landschappelijke- en natuurwaarden, cultuur- en cultuurhistorische waarden, natuur-, milieu- en cultuureducatie en extensieve recreatie). Met het overlijden in juni dit jaar van bewoonster tot dan mevrouw S. Jacobs van Ameiden zijn de rechten van huur van de ondergrond beëindigd en de beoogde landschappelijke verbetering worden uitgevoerd.

4. Vindt het college het verstandig om een ‘herindeling’ van de Genneper Parken door te laten gaan en daarmee wederom een stukje geschiedenis van Eindhoven te laten verdwijnen?

In beginsel streven wij na zo veel en zo goed als mogelijk is de geschiedenis van Eindhoven te respecteren, handhaven en beschermen. In het onderhavige geval wordt beoogd om, op basis van de structuurvisie, het landschap weer in oorspronkelijke staat terug te brengen. Bezien zal worden hoe dat historische gegeven een invulling kan krijgen.

5. Is de gemeente Eindhoven bereid om het huisje voor sloop te behoeden en daar een nieuwe bestemming aan te geven die past in de geschiedenis van het huisje en ook past in de geschiedenis van de Genneper Parken?

Zie antwoord op vraag 4. Ter aanvulling zij vermeld dat de commissie wonen en ruimte nog over dit onderwerp spreekt.

6. Binnen in het huisje staat de klok al meer dan 60 jaar stil. Is het college bereid om de beslissing tot herindeling en daarmede de sloop van het huisje ook een aantal jaren terug te draaien?

Zie antwoord op vraag 4.

7. Klopt het bericht – zoals te horen was in het radioverslag op Omroep Brabant – dat de gebiedsbeheerder van de Genneper Parken aanvankelijk enthousiast was over een nieuwe bestemming, maar kort daarna 180 graden is gedraaid in diens mening? Zo ja, om welke redenen?

De gemeentelijke persdienst is geïnformeerd zonder dat daarbij sprake was van ‘draaiing van mening’.

8. Deelt u onze mening dat – zoals ook gesteld in de Nota – de Genneper Parken gezien kunnen worden als een ‘openluchtmuseum in situ’ waarin historische elementen, zoals de telefoonpalen en het Berken-huisje beeldbepalende elementen zijn?

Ja. In de gecombineerde Nota van toelichting en Cultuurbeleid Genneper Parken is onder meer ook verwoord dat behoud van het historische karakter niet mag worden vereenzelvigd met ‘bevriezing’ van het cultureel erfgoed, vaak gepaard gaande met een zekere romantisering en dat gewerkt kan worden aan het tot stand brengen van nieuwe eigentijdse culturele functie. In de bedoelde nota is daarbij op bladzijde 105 het volgende verwoord : ‘De kunstenaar heeft van oudsher een functie in het landschap, ook binnen Genneper Parken. In dit verband kan worden gewezen op het houten huisje/atelier van kunstenaar Jacobs en op diverse kunstenaars, die de Genneper watermolen in beeld hebben gebracht, onder wie Vincent van Gogh. De kunstenaar zal in dit gebied met name een ondersteunende rol kunnen vervullen om de identiteit van het gebied op eigen, subtiele wijze uit te drukken. Ook op dit gebied kan een relatie gelegd worden met het gedachtegoed van Belvedere. In die visie past binnen Genneper Parken geen beeldentuin, kunstenaars- of ambachtendorp, maar een subtiele, kleinschalige, additionele, gebiedsgebonden benadering.

9. Van Willie Jacobs heb ik begrepen dat hij voornemens is om de gemeenteraad uit te nodigen voor een werkbezoek, zodat men niet alleen de koffie maar ook de bijzondere sfeer van het huisje kan proeven. Is de portefeuillehouder bereid hier gehoor aan te geven?  Zo ja? Kunt u dat dan alvast regelen?

Ja, een gesprek heeft reeds plaatsgevonden. Daarbij zijn in goed overleg argumenten gewisseld.

Eindhoven, 24 november 2009.